«Έχουμε κάνει όλα τα βήματα για την οικοδόμηση της Οικονομίας της Γνώσης. Από την ελεύθερη ποιοτική έρευνα, στην εφαρμοσμένη έρευνα και την καινοτόμο επιχειρηματικότητα. Η ποιότητα στην έρευνα μπορεί να δημιουργήσει ένα σοκ ή ένα κβαντικό άλμα πρωτοπορίας και να τραβήξει όλη την αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας μπροστά», τονίζει ο Κώστας Φωτάκης, ο Αναπληρωτής Υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας, στη συνέντευξή του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η οποία δόθηκε με αφορμή την ελληνογερμανική συνάντηση εργασίας για τη μεταφορά γνώσης και τεχνολογίας την περασμένη εβδομάδα στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Προσθέτει, δε, ότι είναι εφικτό «γιατί έχουμε εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό που πρωτοπορεί και χαίρει παγκόσμιας αναγνώρισης», ενώ «ταυτόχρονα δημιουργούνται ποιοτικές θέσεις εργασίας στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Με τον τρόπο αυτό προσεγγίζουμε την οικονομία της γνώσης βήμα προς βήμα με ένα τρόπο συνεπή, με συνέχεια και συστηματικότητα, κάτι που έλειπε πολύ από τη χώρα στο παρελθόν ή γινόταν σπασμωδικά».
Στο ερώτημα ΑΠΕ-ΜΠΕ πως κατάφερε να τον επαινεί τόσο πολύ ο Γερμανός υφυπουργός για θέματα εκπαίδευσης και έρευνας Τόμας Ράχελ, ο οποίος παρέστη, απαντά: «Πρόκειται για μια συλλογική προσπάθεια. Από την αρχή αυτής της διακυβέρνησης το μέλημά μας για τα χρόνια που έρχονται είναι η δημιουργία ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου για τη χώρα, που θα βασίζεται στη γνώση και συγκεκριμένα στην οικονομία της γνώσης μαζί με την κοινωνία και προς όφελος της κοινωνίας». Αναλυτικότερα «πρόκειται για ένα τρίπτυχο δράσεων που περιλαμβάνει: τη στήριξη των ανθρώπων και των ερευνητικών υποδομών, της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και τις εμβληματικές δράσεις που αφορούν την κοινωνία. Πιστεύω πως έχουν πραγματικά φέρει μια νέα εποχή για την ελληνική έρευνα που έχει πλέον μπει δυναμικά στο διεθνή χώρο», όπως λέει.
«Ο πρώτος κύκλος έχει να κάνει με τη στήριξη του δυναμικού της χώρας. Εστιάζουμε στους νέους επιστήμονες οι οποίοι έχουν πληγεί από το «brain drain» και το «brain waste». Το «brain drain» ήταν από την αρχή ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης και έχουμε τα πρώτα σημάδια αναχαίτισής του». Πιο συγκεκριμένα «στο δημόσιο, δημιουργήσαμε το Ελληνικό Ερευνητικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας», όπου «έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα, άτομα που βρίσκονται ακόμη και σε καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού να επιστρέφουν, αλλά και νέοι επιστήμονες που ήταν έτοιμοι να φύγουν να μένουν στη χώρα», ενώ στον ιδιωτικό τομέα «ενισχύσαμε μέσω των προγραμμάτων της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) το στελεχιακό δυναμικό των τμημάτων έρευνας και ανάπτυξης των επιχειρήσεων» που «είναι ο εγκέφαλος μιας επιχείρησης». Ο κ. Φωτάκης αναφέρει επίσης «τα προγράμματα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ), που θα δημιουργήσουν συνολικά μέχρι το 2021 δέκα χιλιάδες νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας».
Ο δεύτερος κύκλος «είναι η εφαρμοσμένη έρευνα. Το 2018 συμβασιοποιήθηκαν 360 εκ. ευρώ σε συνεργατικά έργα μεταξύ καινοτόμων επιχειρήσεων, Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων. Οι 141 ήταν επιχειρήσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια της κρίσης».
Ο κ. Φωτάκης επισημαίνει στη συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «σημασία έχει το πώς θα αξιοποιηθεί το αποτέλεσμα της έρευνας». Γι΄αυτό δημιουργήθηκε «ένα Υπερταμείο επιχειρηματικών συνεπενδύσεων», με το οποίο «μπορεί μια ιδέα να γίνει μια νεοφυής επιχείρηση ή να ενισχυθεί στα πρώτα της βήματα ή μια επιχείρηση, η οποία έχει προχωρήσει, ενισχύεται για να ωριμάσει» και προσθέτει ότι «τώρα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα: έχουν πραγματοποιηθεί επενδύσεις άνω των 29 εκατ. ευρώ σε τουλάχιστον 47 επιχειρήσεις. Ξεκίνησε με 300 εκ. ευρώ, αλλά με την μόχλευση των πόρων μπήκανε και ιδιωτικά κεφάλαια» και τώρα «το Ταμείο να διαθέτει περισσότερα από 400 εκ. ευρώ».
Τέλος, για τον τρίτο κύκλο, τις -ελληνικές- εμβληματικές δράσεις λέει ότι «πρόκειται για δράσεις που έχουν μια καθαρή και ορατή κοινωνική απήχηση, ένα κοινωνικό αποτύπωμα: ιατρική ακριβείας, η καρδιολογία, με έμφαση στον αιφνίδιο θάνατο, τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα και μία άλλη μεγάλη αφορά στην κλιματική αλλαγή».
Ολόκληρη η συνέντευξη του Κώστας Φωτάκη, Αναπληρωτή Υπουργού Έρευνας και Καινοτομίας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στον Αντώνη Πολυχρονάκη έχει ως εξής:
AΠE-MΠE: Κύριε Yπoυργέ, ο Γερμανός ομόλογός σας, ο Χριστιανοδημοκράτης κ. Τόμας Ράχελ, με δήλωσή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ χαρακτήρισε το ελληνογερμανικό πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας «πανευρωπαϊκό φάρο συνεργασίας», είπε ότι η Ελλάδα με τους εξαιρετικούς της επιστήμονες είναι πολύ καλός εταίρος και ότι χρησιμοποιεί πλέον σε μεγάλο βαθμό την παιδεία, την έρευνα και την καινοτομία ως κινητήριες δυνάμεις για την υπέρβαση της οικονομικής κρίσης. Πως καταφέρατε να σας επαινούν τόσο πολύ οι Γερμανοί;
Kώστας Φωτάκης: Kώστας Φωτάκης: Καταρχάς να πούμε ότι πρόκειται για μια συλλογική προσπάθεια. Από την αρχή αυτής της διακυβέρνησης το μέλημά μας για τα χρόνια που έρχονται είναι η δημιουργία ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου για τη χώρα, που θα βασίζεται στη γνώση και συγκεκριμένα στην οικονομία της γνώσης. Την οικονομία της γνώσης μαζί με την κοινωνία και προς όφελος της κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, η ερευνητική πολιτική που έχουμε διαμορφώσει συνδέεται άμεσα και συστηματικά για πρώτη φορά με την αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας και υλοποιείται μέσα από τρεις κύκλους δράσεων.
AΠE-MΠE: Ποιοι είναι αυτοί;
Kώστας Φωτάκης: Πρόκειται για ένα τρίπτυχο δράσεων που περιλαμβάνει: τη στήριξη των ανθρώπων και των ερευνητικών υποδομών, τη στήριξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και μετά τις εμβληματικές δράσεις που αφορούν την κοινωνία και άμεσα ανακλούν την απήχηση της έρευνας. Πιστεύω πως έχουν πραγματικά φέρει μια νέα εποχή για την ελληνική έρευνα που έχει πλέον μπει δυναμικά στο διεθνή χώρο.
AΠE-MΠE: Μπορείτε να περιγράψετε αναλυτικότερα αυτούς τους κύκλους δράσεων;
Kώστας Φωτάκης: Ο πρώτος κύκλος έχει να κάνει με τη στήριξη του δυναμικού της χώρας, το οποίο έχει πληγεί ιδιαίτερα κατά τα χρόνια τη κρίσης. Και όταν μιλάμε για δυναμικό μιλάμε για τους ανθρώπους και τις ερευνητικές υποδομές. Όταν μιλάμε για ανθρώπους κυρίως εστιάζουμε στους νέους επιστήμονες οι οποίοι έχουν πληγεί από το γνωστό φαινόμενο του «brain drain», δηλ. της φυγής στο εξωτερικό και του «brain waste», δηλαδή επιστήμονες που έχουν εξειδικευθεί, αλλά αναγκάζονται εξαιτίας της κρίσης να κάνουν δουλειές άσχετες από αυτό για το οποίο έχουν εξειδικευθεί. Το φαινόμενο του «brain drain» δεν είναι βέβαια νέο, αλλά διογκώθηκε ιδιαίτερα μετά το 2009/10 και έχει πλέον δεκαπλασιαστεί. Εκείνο που θα ήθελα να τονίσω είναι ότι με τα μέτρα που πήραμε ήδη, διότι το «brain drain» ήταν από την αρχή ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης, έχουμε τα πρώτα σημάδια αναχαίτισής του. Αυτά τα μέτρα απευθύνονται τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
AΠE-MΠE: Θα μπορούσατε να μας πείτε αντίστοιχα παραδείγματα;
Kώστας Φωτάκης: Στο δημόσιο, εκείνο το οποίο κάναμε πέρα από την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, εκεί που υπήρχε για μια δεκαετία περίπου απόλυτη ξηρασία, δημιουργήσαμε το Ελληνικό Ερευνητικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας, το ΕΛΙΔΕΚ, για τη στήριξη της ελεύθερης έρευνας και των νέων επιστημόνων στα ελληνικά Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα. Εκεί έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα, δηλαδή οι δράσεις του ΕΛΙΔΕΚ να οδηγούν άτομα που βρίσκονται ακόμη και σε καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού να επιστρέφουν στην Ελλάδα για να συνεχίσουν την έρευνά τους εδώ, αλλά και νέοι επιστήμονες που ήταν έτοιμοι να φύγουν στο εξωτερικό να μένουν στη χώρα.
AΠE-MΠE: Στον ιδιωτικό τομέα;
Kώστας Φωτάκης: Ενισχύσαμε μέσω των προγραμμάτων της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) όπως το «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ» το στελεχιακό δυναμικό των τμημάτων έρευνας και ανάπτυξης των επιχειρήσεων. Ξέρετε, τα τμήματα έρευνας και ανάπτυξης των επιχειρήσεων είναι ο εγκέφαλος μιας επιχείρησης, είναι εκεί που δημιουργείται η νέα γνώση, που ουσιαστικά θα αναβαθμίσει την επιχείρηση ακόμα και όταν εισέρχεται η τεχνολογία από το εξωτερικό, εκεί όπου μετουσιώνονται και θα εξειδικεύονται οι ανάγκες μιας επιχείρησης.
AΠE-MΠE: Πέραν αυτών ποιες άλλες δραστηριότητες αναπτύσσει το Υπουργείο σας;
Kώστας Φωτάκης: Εκτός από το ΕΛΙΔΕΚ θα ήθελα να αναφέρω και τα προγράμματα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ), που θα δημιουργήσουν συνολικά μέχρι το 2021 δέκα χιλιάδες νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας, αλλά αυτό δεν φτάνει. Είναι η αναγκαία συνθήκη, αλλά παράλληλα χρειάζεται να υπάρχουν ελκυστικά εργασιακά περιβάλλοντα, περιβάλλοντα τα οποία να λειτουργούν ως πόλοι έλξης για τους νέους επιστήμονες και περιβάλλοντα που να μπορούν να εμπνέουν. Η έμπνευση είναι πολύ δυνατό στοιχείο για την προσέλκυση νέων επιστημόνων.
AΠE-MΠE: Μπορείτε να αναφέρετε ένα παράδειγμα;
Kώστας Φωτάκης: Δίνουμε τη δυνατότητα σε μεταδιδάκτορες, δηλαδή σε επιστήμονες που έχουν ολοκληρώσει το διδακτορικό τους, εφόσον η ερευνητική πρόταση που υποβάλουν κριθεί θετικά, να μπορούν να λειτουργήσουν ανεξάρτητα δημιουργώντας τη δική τους ερευνητική ομάδα. Αυτό είναι μοναδικό και έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα ελκυστικό, διότι δεν εργάζονται υπό την επίβλεψη κάποιου καθηγητή, αλλά έχουν την ευκαιρία να αναδείξουν τη δημιουργικότητά τους και το ταλέντο τους.
AΠE-MΠE: Με την οικονομία πως συνδέονται οι δράσεις σας;
Kώστας Φωτάκης: Μετά τη στήριξη του δυναμικού, το δεύτερο είναι η εφαρμοσμένη έρευνα που συνδέει επιχειρήσεις με Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα. Το 2018 μέσα από το πρόγραμμα ερευνών «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ» της ΓΓΕΤ συμβασιοποιήθηκαν 360 εκ. ευρώ σε συνεργατικά έργα μεταξύ καινοτόμων επιχειρήσεων, Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων. Από αυτές τις επιχειρήσεις οι 141 ήταν επιχειρήσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια της κρίσης. Πέρα από αυτό, σημασία έχει το πώς θα αξιοποιηθεί το αποτέλεσμα της έρευνας. Για το σκοπό αυτό, το επόμενο βήμα ήταν να φτιάξουμε το περίφημο EquiFund, ουσιαστικά ένα Υπερταμείο επιχειρηματικών συμμετοχών / συνεπενδύσεων. Αυτό έγινε σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (European Investment Fund/EIF) και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα επενδύσεων. Με το EquiFund, δηλαδή τις επιχειρηματικές συμμετοχές, μπορεί μια ιδέα να γίνει επιχείρηση, αυτό που λέμε νεοφυής επιχείρηση (start-up) ή να ενισχυθεί μια επιχείρηση στα πρώτα της βήματα ή μια επιχείρηση η οποία έχει προχωρήσει, ενισχύεται για να ωριμάσει.
AΠE-MΠE: Τι σημαίνει αυτό;
Kώστας Φωτάκης: Σημαίνει ότι η επιχείρηση εκχωρεί ένα αριθμό μετοχών στο Ταμείο, δηλαδή ένα 10, 20%, αυτό είναι θέμα διαπραγμάτευσης. Δεν είναι δηλαδή δανεισμός, που δεν ήταν δυνατόν να τον αντέξει μια επιχείρηση με τα σημερινά δεδομένα, είναι συμμετοχές ή και κεφάλαια σποράς όπως λέμε. Η δημιουργία του Equifund έγινε στα τέλη του 2016, ακολούθησαν οι επιλογές των fund managers το 2017 και το 2018 λειτούργησε. Τώρα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα: έχουν ήδη πραγματοποιηθεί επενδύσεις άνω των 29 εκατ. ευρώ σε τουλάχιστον 47 επιχειρήσεις. Εκείνο που είναι το σημαντικό εδώ είναι ότι ξεκίνησε με 300 εκ. ευρώ, εκ των οποίων τα 200 ήταν η συμμετοχή του δημοσίου και τα 100 από την Ευρωπαϊκή τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων EIF, αλλά με την μόχλευση αυτών των πόρων μπήκανε και ιδιωτικά κεφάλαια γύρω στα 200 εκ. ευρώ και έχουμε φτάσει αυτή τη στιγμή το Ταμείο να διαθέτει περισσότερα από 400 εκ. ευρώ.
AΠE-MΠE: Συμπερασματικά;
Kώστας Φωτάκης: Έχουμε κάνει όλα τα βήματα για την οικοδόμηση της Οικονομίας της Γνώσης. Από την ελεύθερη ποιοτική έρευνα, στην εφαρμοσμένη έρευνα και την καινοτόμο επιχειρηματικότητα. Θα ήθελα να τονίσω ότι η ποιότητα στην έρευνα μπορεί να δημιουργήσει ένα σοκ ή ένα κβαντικό άλμα πρωτοπορίας και να τραβήξει όλη την αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας μπροστά.
AΠE-MΠE: Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα;
Kώστας Φωτάκης: Μπορεί να γίνει γιατί έχουμε εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό που πρωτοπορεί και χαίρει παγκόσμιας αναγνώρισης και αυτό δεν το λέω μόνον εγώ, έχουμε και τα στοιχεία του ΟΟΣΑ και από την Eurostat. Ταυτόχρονα δημιουργούνται ποιοτικές θέσεις εργασίας τόσο στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Με τον τρόπο αυτό προσεγγίζουμε την οικονομία της γνώσης βήμα προς βήμα με ένα τρόπο συνεπή, με συνέχεια και συστηματικότητα, κάτι που έλειπε πολύ από τη χώρα στο παρελθόν ή γινόταν σπασμωδικά.
AΠE-MΠE: Στην ελληνογερμανική συνάντηση στο Δημόκριτο έγινε λόγος και για καθαρά ελληνικές δράσεις, ποιές είναι αυτές;
Kώστας Φωτάκης: Πρόκειται για εμβληματικές πρωτοβουλίες, για αμιγώς ελληνικές δράσεις, τις οποίες η πολιτεία συντονίζει και οι οποίες έχουν μια καθαρή και ορατή κοινωνική απήχηση, ένα κοινωνικό αποτύπωμα. Για παράδειγμα η ιατρική ακριβείας, η ιατρική του μέλλοντος. Έχουμε δημιουργήσει τρία δίκτυα ιατρικής ακριβείας στην ογκολογία. Επίσης, στην καρδιολογία με έμφαση στην αντιμετώπιση του λεγόμενου αιφνίδιου θανάτου και μια δράση η οποία ελπίζουμε να ξεκινήσει πολύ σύντομα και θα εστιάζει στα νευροεκφυλιστικά νοσήματα.
AΠE-MΠE: Άλλη δράση άξια αναφοράς;
Kώστας Φωτάκης: Μια άλλη μεγάλη δράση ξεκίνησε πρόσφατα και αναγγέλθηκε την περασμένη εβδομάδα, αφορά στην κλιματική αλλαγή. Πέρα από ένα νέο ερευνητικό, ωκεανογραφικό, σκάφος το οποίο φέρνουμε, με ηγέτη το Αστεροσκοπείο Αθηνών έχουμε δημιουργήσει ένα δίκτυο που ουσιαστικά θα παρατηρεί προβλήματα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, θα κατανοεί την προέλευσή της και όλα αυτά σε όλη τη χώρα, διότι η κλιματική αλλαγή έχει διαφορετικές επιπτώσεις σε διαφορετικές περιοχές της.
Αντώνης Πολυχρονάκης
ΑΠΕ-ΜΠΕ
